- De zonnecyclus zorgt tot medio 2025 voor verhoogde activiteit met meer zonnevlammen.
- Grote explosies aan het oppervlak van de zon brengen elektrisch geladen deeltjes naar de aarde die stroomuitval kunnen veroorzaken en communicatienetwerken verstoren.
- Er zijn een aantal dingen die je kunt doen ter bescherming, als een grote zonnevlam de aarde ontregelt.
- Lees ook: Een mysterieus object op 1 miljard lichtjaar van de aarde zendt geheimzinnige radiosignalen uit
De zon is constant actief met een borrelend oppervlak en gaten die open en dichtgaan. Soms vinden er ook grote explosies plaats aan het oppervlak: zonnevlammen. Die kunnen plasmawolken en elektrische geladen deeltjes richting aarde sturen.
Door die geladen zonnedeeltjes kan het magnetische veld van de aarde verstoord raken. Een echt grote zonnevlam kan zorgen voor stroomuitval, het verstoren van gps-signalen en radiocommunicatie uitschakelen.
De atmosfeer van de aarde blokkeert de straling die vrijkomt bij die explosies op de zon en beschermt zo mensen op de grond, maar kan niet voorkomen dat elektromagnetische activiteit voor verstoringen van de elektronische infrastructuur op aarde zorgt.
Een plasmawolk gezien door ruimtevoertuig Solar Terrestrial Relations Observatory-A van de NASA. Foto: NASA/STEREO/COR2
"Het risico van onstuimig weer in de ruimte is dat technologieën die van groot belang zijn voor het menselijk leven worden verstoord", zegt Mike Hapgood van het Britse Rutherford Appleton Laboratory tegen Insider. "Dat is pas sinds 1960 echt een probleem geworden, toen elektriciteit de belangrijkste energiebron in huizen en kantoren werd."
We zitten nu in een nieuwe zonnecyclus, waarbij de zon aan het opbouwen is tot maximale activiteit in juli 2025. Zonnevlammen en ruimtestormen zullen waarschijnlijk regelmatig voorkomen in de komende drie jaar.
Daarmee neemt ook de kans toe op massale stroomuitval en chaos op aarde.
Wat is een zonnevlam en wat zijn de gevolgen daarvan op aarde?
Een plasmawolk. Foto: NASA
Een zonnevlam is een uitbarsting aan het oppervlak van de zon en zorgt ervoor dat geladen deeltjes met de snelheid van het licht naar de aarde reizen. Dus op het moment dat ze waargenomen worden, beïnvloeden ze de ionosfeer van de aarde volgens de NASA al. Dat kan zorgen voor radiostoringen.
Met nog krachtiger uitbarstingen, zogenoemde coronal mass ejections (CME's), worden plasmawolken de ruimte in geschoten. CME's hebben vooral invloed op de magnetosfeer en veroorzaken geomagnetische stormen, ook bekend als zonnestormen. En dat kan stroomuitval veroorzaken.
Astronomen waarschuwen vaak vooraf voor een CME. Sommige van die plasmawolken bereiken de aarde binnen 15 uur nadat ze voor het eerst worden waargenomen, terwijl het bij anderen dagen duurt, stelt het Space Weather Prediction Center van de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration.
En net als bij elke ramp is het heel verstandig om van tevoren plannen te maken, zodat je niet op het laatste moment noodzakelijke spullen moet kopen.
Bereid je voor op stroomuitval
De Zuid-Afrikaanse student Ismail Sha bereidt zich met een oplaadbare zaklantaarn voor op zijn examen tijdens stroomuitval in Kaapstad. Foto: Esa Alexander/Reuters.
Geomagnetische stormen kunnen zorgen voor extra stroom in het elektriciteitsnet, waardoor transformatoren verstoord raken. Dat kan stroomuitval veroorzaken.
"Door de interferentie met transformatoren zullen delen van de stroomvoorziening moeten worden uitgeschakeld om grotere schade te voorkomen", zegt Hapgood. "Het kan dan een aantal uur tot misschien wel twee dagen duren voordat de stroomvoorziening weer helemaal is hersteld."
Dat is wat gebeurde in de Canadese stad Quebec in 1989. Door een bombardement van deeltjes vanaf de zon was er zo'n negen uur geen elektriciteit in de regio.
"Ik zie dat als iets dat eens in de honderd jaar voor kan komen op een specifieke locatie", zegt Hapgood. "Het is belangrijk dat mensen zijn voorbereid op stroomuitval."
Dat betekent niet-bederfelijk eten in de voorraadkast hebben, schoon water, zaklampen op batterijen of een ouderwetse knijpkat en dekens en warme kleren voor in de winter.
Ook is het goed een radio op batterijen in huis te hebben, zodat je op de hoogte kan blijven van nieuws en weerberichten. Er is dus wel een kans dat de radio het niet doet tijdens een zonnestorm.
Vertrouw niet op de radio of gps
Radiospecialist Robin Hsu uit Taiwan. Foto: Fabian Hamacher/Reuters
Hou goed in het achterhoofd dat zonnevlammen en CME's radiosignalen kunnen verstoren. Zo lag de radiocommunicatie na twee zonnestormen in 2017 kort na de orkaan Irma elf uur lang plat.
Geomagnetische stormen verstoren ook satellieten en kunnen ze zelfs uit hun baan om de aarde stoten, waardoor gps-navigatie op aarde verstoord wordt. Daarom is het slim om kaarten uit te printen met opvangplekken en andere belangrijke locaties in het geval van een noodsituatie.
Je kan beter niet vliegen tijdens een zonnestorm
Een toestel van Interjet Airlines op San Antonio International. Foto: Robert Alexander/Getty Images
De atmosfeer van de aarde beschermt mensen op de grond door de krachtige straling te blokkeren van zonnevlammen en CME's. Maar uit onderzoek blijkt dat je in een vliegtuig wel blootgesteld kan worden aan hoge doses straling tijdens een zonnestorm.
In sommige gevallen zal je misschien helemaal niet eens aan boord van een vliegtuig kunnen stappen. Als je vlucht over het poolgebied zou gaan, wordt hij mogelijk geschrapt of de route veranderd vanwege het risico dat de communicatie wegvalt en piloten niet meer kunnen navigeren.